
نام علمی: Nerium oleander
خرزهره گیاهی است چند ساله که به صورت بوتهای و با درختچه میروید این گیاه که بومی مناطق مدیترانهای است به عنوان گیاه زینتی در بسیاری از نقاط دنیا کاشته میشود. خر زهره در تمام طول سال سبز بوده و دارای رشد سریعی است. به طوری که هر سال یک بار هرس میشود ترگهای آن سبز تیره و رگبرگهای واضح، باریک، به طول ۱۰تا ۲۰ سانتی متر هستند و شبیه برگ بید است گلها به رنگهای متنوع و در فصول گرم ظاهر میشوند.
رنگ گلها سفید، صورتی و رنگهای حد وسط است میوه گیاه باریک و قلمی است پوشش غلاف مانند آن حاوی تعداد زیادی دانه با موهای ابریشمی است. این گیاه در بسیاری از مناطق ایران کاشته میشود و در برخی نواحی نیز به صورت خود رو یافت میشود.
تمام قسمتهای خرزهره شامل برگ، گل، ساقه، پوست، ریشه و شیره آن سمی و حاوی گلیکوزیئهای قلبی میباشدبه طوری که خوردن چند عدد از انها میتواند به مرگ افراد منجر شود. چس از خشک شدن و جوشاندن سمیت خر زهره حفظ میشود و گیاهان تمایلی به خوردن آن نشان نمیدهند.
خرزهره به مکان آفتابی و مکان غنی و مرطوب با زهکش خوب نیاز دارد و حداقل دمای قابل تحمل آن ۱۵- درحه سانتی گراد است جهت کاشت در نواحی ساحلی و همچنین نواحی گرمسیری نیز مناسب است.
از طریق کاشت بذر در بهار و تهیه قلمه نیمه رسیده ریشه در تابستان امکان چذیر است.
خَرزَهره درختچهای سمی و همیشهسبز از راسته کوشادیان (Gentianales)، تیرهٔ خرزهرگان (Apocynaceae) است که به طور معمول در پارکها برای اهداف زینتی کاشت میشود.
این گیاه را در فارسی گیش، شبرنگ، جار، پهی و پیخوره نیز مینامند.
برگ خرزهره به برگ بید شبیهاست ولی از برگ بید ستبرتر و بزرگتر است. گلهای سرخ و سفید دارد و حیوانات اگر برگ آنرا بخورند میمیرند.
خرزهره دارای ساقه بسیار و برگهای سه تائی و گلهای رنگین که در نقاط گرم و خشک میروید و همه آن بواسطه ترکیبات «سیانوژن» سمی است. وحشی این درختچه در جنوب ایران از جمله در حوالی جهرم و جزایر خلیج فارس و میان عباسی و سیرجان دیده شدهاست.
در نقاط گرمسیری خر زهره در باغها کشت میشود و در مقاط سردسیری به صورتگیاهی گلدانی کشت میشودو باید در محیطی باشد که دمای نسبتا مناسب یعنی بالاتر از۱۲ درجه را داشته باشداین گیاهع دائما سبز است و در فصل پاییز خزان نمیکند.
تکثیر:
تکثیر این گیاه ازطریق قلمه گیری بسیار آسان است و بهترین فصل قلمه گیری آن بهار میباشد قلمهها را باید دربستری مرطوب و گرم کاشت تا ریشه دهند، سپس قلمههای ریشه دار به گلدان منتقل مییابند.
خاک مناسب گیاه:
خاک این گیاه باید د ارای موادت آلی زیادی باشد و مقدار رس آن نیز بالا باشد تا ریشهها به خوبی در خاک مستقر شوند گیاه خرزهره در سال دوم کاشت به گل مینشیند.
برگها در خرزهره زوائد جانبی ساقه یا شاخه بوده که عمدتاً عمل فتوسنتز را به طور تخصصی انجام داده و مملو از سلولهای پارانشیمی محتوی کلرپلاست (کلرانشیم) میباشند. در تبادلات گازی با محیط و نیز در برخی از گونهها در تعریق نقش دارند. یک برگ از لحاظ مورفولوژی از سه قسمت تشکیل شده است. قاعده برگ (نیام) برگ را به ساقه متصل میکنند. دمبرگ و سپس پهنک که عمده عمل فتوسنتز در آن شکل میگیرد.